Skazani na Shawshank – jeśli nie widziałeś tego filmu, to lepiej się nie przyznawaj
Cały film Skazani na Shawshank można odczytać jako majestatyczny zapis zderzenia dwóch postaw wobec życia. Red wybiera rezygnację z nadziei, wierząc, że w ten sposób oszczędzi sobie goryczy kolejnych rozczarowań. W efekcie sam pozbawia się jednak tej iskry, która nadaje sens cierpieniu. Andy z kolei trwa w przekonaniu, że nawet najgłębszą ciemność potrafi rozświetlić nadzieja – choćby była niewytłumaczalna i ulotna.
Skazani na Shawshank cały film – zarys fabuły i obsada
Ta walka o duszę, będąca esencją dzieła Darabonta, bywa interpretowana w duchu religijnym albo nietzscheańskim. Można ją jednak postrzegać także jako rodzaj psychologicznej terapii: próbę oswojenia bólu poprzez rozmowę, autorefleksję i otwarcie się na przyjaźń. Skazani na Shawshank cały film, mimo staroświeckiej oprawy i popkulturowych odniesień – z kultową Ritą Hayworth na czele – okazują się filmem zaskakująco nowoczesnym. W centrum opowieści stawiają bowiem to, co dziś uznalibyśmy za kluczowe: szczerość emocji i dialog jako drogę do wolności wewnętrznej.
Jednocześnie relacja Andy’ego i Reda pozostaje przedstawiona w sposób typowo „męski” – zbudowana na milczeniu, półsłówkach i skromnych gestach sympatii, które mówią jednak więcej niż najbardziej rozbudowane deklaracje. Jedna z ciekawszych anegdot związanych z realizacją „Skazanych na Shawshank” dotyczy sporów o zakończenie filmu. Twórcy zastanawiali się, czy Andy i Red powinni spotkać się na meksykańskiej plaży, czy też lepszym rozwiązaniem będzie pozostawienie widza w stanie niepewności – z delikatną nutą nadziei, która może stać się spełnionym marzeniem, ale równie dobrze pozostać tylko obietnicą.
Choć na plakacie dominuje postać Andy’ego w interpretacji Tima Robbinsa, prawdziwym bohaterem tej historii jest dla mnie Red. To on, dzięki przyjacielowi, zaczyna rozumieć, że „inwestycja w nadzieję” może być najlepszą decyzją w życiu. Raj, o którym marzy Andy, ma miejsce dla ich obu – a skoro bankier potrafi uśmiechać się z taką ciepłą wdzięcznością, to dlaczego Red miałby mu nie zaufać?
Cała ta historia podszyta jest w sumie odrobiną naiwności
Pozostając jeszcze przy kwestii ekranizacyjnej dosłowności – od arcydzieła oczekiwałbym nie tyle wiernego kopiowania pierwowzoru, co odważniejszego, bardziej twórczego podejścia. King w zaledwie kilkudziesięciu stronach zbudował klimat gęsty i sugestywny, a film Darabonta stara się go oddać, zbyt często uciekając w dosłowne cytaty narratora. Mam wątpliwości, czy jakakolwiek wierna ekranizacja może naprawdę zasłużyć na miano arcydzieła – a jeśli już, musi oferować coś więcej niż sentencjonalne westchnienia o Pacyfiku błękitnym jak sen.
Ostatecznie dałem temu filmowi solidne osiem na dziesięć – więc jeśli ktoś zarzuci mi przesadne czepialstwo, przyjmuję to z uśmiechem. Ale logicznie rzecz biorąc, skoro „Skazani na Shawshank” mają uchodzić za najlepszy film świata, to należałoby wymagać absolutnej bezbłędności. Tymczasem cała ta historia podszyta jest odrobiną naiwności – i to nie tylko w filmie, ale także w samym koncepcie Kinga. Różnica polega na tym, że w opowiadaniu maskuje ją mięsisty, inteligentny język pisarza, podczas gdy w scenariuszu Darabont musiał uprościć przekaz, wybierając najbardziej efektowne fragmenty i łącząc je tak, by brzmiały jak wielkie prawdy.
Problem w tym, że w tej historii trudno doszukać się prawdziwie rewolucyjnych pomysłów czy zaskakujących zwrotów akcji. Więzienna sceneria jest dość sztampowa – podobne widzieliśmy już wielokrotnie na ekranie, a i tak bywały bardziej przejmujące, jak brutalny obraz zakładu karnego w „Więźniu Brubakerze”. Mamy więc klasyczny zestaw: skazanych na dożywocie, skorumpowanego dyrektora zasłaniającego się cytatami z Biblii, bezwzględnego kapitana straży. Główny bohater okazuje się oczywiście niewinny, a w odpowiednim momencie pojawia się świadek, który może wywrócić losy procesu.
Ach ten trzask zamykanych krat czy echo kroków na korytarzu
Nawet wątek gwałcicieli znika zbyt szybko, podporządkowany hollywoodzkiej zasadzie, że więźniowie w gruncie rzeczy mają w sobie więcej serca niż strażnicy o kamiennych duszach. Finałowa ucieczka Andy’ego, rozpiętego w deszczu niczym Chrystus na krzyżu, tylko dopełnia obrazu opowieści, która bardziej sięga po symbolikę niż po wiarygodność.
Dlatego ocena 8.5/10 wydaje się w pełni zasłużona – indywidualnie to świetne kino, ale jako numer jeden w rankingach wszech czasów? To już lekka przesada, podobnie jak amerykańska wizja wolności, która rzekomo zaczyna się dopiero za więziennym murem. Akcja filmu nie koncentruje się wyłącznie na jednym wątku – jak np. planie ucieczki – lecz na wielu, które splecione razem tworzą sugestywny obraz więziennej codzienności. To właśnie w tym kalejdoskopie wydarzeń kryją się marzenia, lęki i krucha nadzieja osadzonych. Wątki nie są jednak rzucone chaotycznie – wszystkie prowadzą do opowieści o pobycie Andy’ego w Shawshank, nadając całości spójność i głębię.
Film od początku do końca trzyma w napięciu, wciąga i nie pozwala się oderwać. Pomagają w tym świetne zdjęcia oraz muzyka – nienachalna, ale precyzyjnie budująca nastrój. W połączeniu z odgłosami więzienia, jak trzask zamykanych krat czy echo kroków na korytarzu, tworzy tło, które wzmacnia realizm i potęguje emocje. Efekt? Doskonałe kino, choć do miana arcydzieła brakuje mu odrobiny. Mimo to – cały film Skazani na Shawshank online to seans obowiązkowy. W pewnym sensie każdy widz zostaje tu choć na chwilę „skazany” – na Shawshank, na refleksję i na przeżycie, którego nie da się łatwo zapomnieć.
Mariusz to prawdziwy pasjonat kina – bez względu na gatunek liczy się dla niego przede wszystkim dobra historia, silne emocje i wyraziste postacie, które zostają w pamięci. Choć ceni filmową różnorodność, szczególne miejsce w jego sercu zajmują komedie romantyczne. Bliski jest mu również świat komiksów i anime. Kulturę chłonie w każdej postaci – regularnie odwiedza kino, teatr, koncerty, a od czasu do czasu także muzeum. Najczęściej można go spotkać na ulicach Wrocławia, gdzie spacerując, czerpie inspirację z miejskiego klimatu.